كاشيكاري اسلامي نيازمند حياتي دوباره

هنر زيباي كاشيكاري از هنرهاي دستي و قديمي ايران است كه زيباترين و قديمي ترين آنها كاشي هاي فيروزه اي اصفهان است و كتيبه هاي تاريخي مناره هاي دوران سلجوقي با آنها تزيين شده است.
قرن هشتم هجري دوراني است كه اين هنر زيبا براي تزيين بناها كاربرد فراوان پيدا كرد و تا اواخر قرن دوازدهم هجري (انقراض صفويه) ادامه داشت.
به تدريج استفاده از كاشي با نقوش گل و بوته و مخصوصاً نوع خشت و هفت رنگ كه مخصوص مساجد بود، به منازل نيز راه يافت و استادان كاشيكار اصفهاني پا را از گل و بوته و اشكال هندسي فراتر نهاده و نقش انواع حيوانات و پرندگان را در كاخها و منازل متداول كردند، هنر كاشيكاري همچنان مورد استفاده هنرمندان اصفهاني بود به طوري كه در بيشتر بناها كاربرد داشت. درحال حاضر كاشيكاري و كاشي سازي از هنرهاي دستي اصفهان است و اساتيد اين هنر مانند مرحوم مصدق زاده و آقاحسين مصدق زاده و كارگاههاي متعدد كاشي سازي به توليد اين فرآورده هنري مشغول هستند.
اصفهانيها كه يكي از هنرهاي مشهود در آثار تاريخي به جا مانده از دوران هاي مختلف، هنر كاشيكاري اسلامي به ويژه كاشي هفت رنگ مي دانند و معتقد هستند رنگهاي به كار رفته در هنر كاشيكاري هر يك نشان از دوران خاصي از تاريخ است كه با گذشت قرنها، اين كاشيها تغيير رنگ نداده اند و رنگ آنها همچنان ماندگار است.
رنگهايي كه در كاشيكاري قديم به كار برده شده به دليل اينكه تركيبي از سرب و قلع هستند از مقاومت زيادي برخوردارند به گونه اي كه با گذشت قرنها از عمر اين رنگها، همچنان زيبايي خاص خود را حفظ كرده اند، اين درحالي است كه در رنگهاي جديد وارداتي، خيلي زود تغيير رنگ مي دهد و دوام و پايداري رنگهاي قديم را ندارد.
با اين اوصاف و معروفي اين هنر، امروزه دانشمندان و رياضي دانان بر اين باورند كه هنر كاشيكاري اسلامي با رياضيات مرتبط است و با هم پيوند خورده اند همانطوري كه با موسيقي ارتباط نزديك دارد. در ششمين جشنواره خانه رياضيات اصفهان دكتر غلامعلي حداد عادل رئيس مجلس شوراي اسلامي به نكته اي حساس و مهم اشاره كرد و اعلام داشت: كشور هلند براي آشنايي 40هزار دانش آموز با كاشيكاري اسلامي، روزي را تعيين كرده تا آنان بدين ترتيب با زيرساخت اين هنر به ويژه ارتباط آن با رياضي آشنا شوند.
وي كه از غفلت كشورمان از اين هنر اسلامي و سرمايه عظيم اظهار تأسف مي كرد بر آشنايي مردم بويژه نسل جوان با كاشيكاري اسلامي تأكيد داشت.
باتوجه به قدمت اين هنر اصيل ايراني كه دنيا شيفته زيبايي آن است و به جهت ارتقاي آن و اينكه از غفلت و بي توجهي بيدار شده و به كاشيكاري اهميت داده شود گزيده اي را در سابقه و اصول اين هنر بيان مي كنيم.
هنر كاشيكاري سابقه اي بسيار طولاني دارد و قدرت آن به هزاره دوم پيش از ميلاد مي رسد. در آغاز، اين هنر بيشتر با آجرهاي لعابدار براي استحكام بنا و نماسازي توامان استفاده مي شد ولي رفته رفته در آرايش ظاهري ساختمان و نماسازي نيز كاربرد يافت به طوريكه كاشيكاري پيش از اسلام نيز در ايران بسيار مدنظر بوده است. البته بيشتر از كاشيهاي تك رنگ و احتمالاً چند رنگ ساده استفاده مي شد كه با اندك تزييني همراه بود. ولي پس از اسلام اين هنر شكل ديگري به خود گرفت و از آنجائي كه در آياتي از قرآن كريم به امر رياضي و هندسه اشاره فرموده: گلبوته هايي كه به شكل قرينه در زمينه طراحي مي شد و نقوش هندسي كه معماران مسلمان ايراني در اين هنر به كار گرفتند زيبايي آن را بيش از پيش نمايان ساخت.
در دوران اسلامي هنر كاشيكاري بيشتر در ساختمان مساجد و مدارس به كار گرفته مي شد و اين خود فرصتي پيش آورد تا آيات قرآن و احاديث نبوي و روايات ائمه هدي زينت بخش اين هنر شود.
اين هنر در ادوار و اعصار مختلف اسلامي با آموزه هاي رياضي با روش انتقال سينه به سينه و نيز به شكل علمي انجام مي شده است. حركات خطوط و ضوابط زمينه هاي يك كار و گره در خانه شطرنج معقلي، در فرم و اشكال گوناگون باتوجه به تركيبات خاص اصول گره چيني، نشأت گرفته از فرمولهاي رياضي در اين هنر محسوب مي شد كه امروز در بناهاي مهم كاشيكاري اسلامي به چشم مي آيد.
در عصر حاضر هرچند خانه رياضيات اصفهان با داير كردن كارگاه آموزشي اين امر را مدنظر قرار داده و به عنوان يكي از پيشگامان هنر كاشيكاري اسلامي در كشور محسوب مي شود اما كافي نيست و مي طلبد تا دانشگاهها، مراكز آموزشي آموزش وپرورش نيز در اعتلاي دوباره اين هنر و ايجاد شرايط مناسب براي دانشجويان و دانش آموزان فراهم كنند تا با شناخت از اصل هنر و سبك كاشيكاري، اين هنر با مواد اوليه داخلي حيات بگيرد و اين دوره از دوران ها نيز در اين زمينه يادگاري از خود باقي بگذارد تا آيندگان را به قضاوت بنشانند.
محمدعلي شاه علي

منبع :كيهان

يزدفردا

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا